اولین بار روزنامه "شرق" بود که بیش از ده سال پیش توجه افکار عمومی را به کشتار وسیع ماهی قرمزها در ایام عید معطوف کرد و کوشید نشان دهد که در ورای ظاهر زیبای این "رفقای کوچولوی عید" صنعتی بی‌ضابطه در حال گسترش است که ارزش این جانداران را در حد یک شی تنزل داده است.
نمایی از هزاران ماهی قرمز مرده و رها شده در نزدیکی میدان تره بار تهران
واقعیت این است که ماهی قرمز شیء نیست. بر خلاف تصور رایج، ماهی قرمز حداقل سه ماه حافظه و قابلیت قدرتمندی برای تشخیص رنگ و اندازه و شکل دارد. این ماهی‌ها مهارت‌های خوب برای یادگیری دارند. تحقیقات نشان می‌دهد گونه ماهی قرمز قادر به تشخیص آدم‌ها از یکدیگر هستند و برای همین واکنش‌های متفاوتی نسبت به صاحب خود در اکواریوم نشان می‌دهند تا یک غریبه.
اداره محیط زیست تهران روز پنجشنبه به ماهی فروشان میدان تره‌بار تهران هشدار داد که با "رهاسازی غیربهداشتی تلفات ماهی قرمز" برخورد خواهد شد.
منظور از تلفات در اینجا ده‌ها میلیون ماهی از بین رفته‌ای است که در جریان انتقال و فروش، در جوی و خیابان ریخته می‌شوند و صحنه‌های رقت‌انگیز و ناهمگون با حال و هوای عید خلق می‌کنند.
صنعتی بی ضابطه ولی سود آور
به درستی روشن نیست در مقابل هر ماهی که سالم یا ناسالم به مشتری فروخته می‌شود، چند ماهی دیگر تلف می‌شود. در نبود ضوابط انسانی، بهداشتی و زیست محیطی، سودآوری پرورش ماهی می‌تواند به چنین حجمی از تلفات توجیه اقتصادی بدهد.
بعضی از برآوردها نشان می‌دهد که تامین ماهی قرمز عید برای نزدیک به ۲۰ میلیون خانوار ایرانی می‌تواند دست‌کم چهاربرابر هزینه‌ها برای پرورش دهندگان سود داشته باشد.
نحوه نقل و انتقال ماهی‌ها -داخل سطل و تشت و کیسه پلاستیک- که با دست و کاسه و پرتاب آنها به این سو و اون سو جابه‌جا می‌شوند، نشان می‌دهد نظارتی بر الزامات سالم نگه داشتن این ماهی‌ها وجود ندارد.
اکثر قریب به اتفاق ایرانیان ماهی قرمز خریده‌اند و مرگ زودرس این موجود را که طول عمر طبیعی آن به ۵۰ سال می‌رسد، شاهد بوده‌اند. با این حال بیشتر مردم راه و روش صحیح نگهداری از ماهی قرمز را نمی‌دانند و صرف زنده بودن آن را در داخل تنگی کوچک که آبش گه‌گاه با آب کلر دار لوله کشی تازه می‌شود، حمل بر داشتن اطلاعات و امکانات کافی می‌کنند.
اخلاق در برابر سنت
از زمانی که دلسوزان حقوق حیوانات "کمپین حذف ماهی قرمز از سفره هفت سین" را آغاز کردند بیشتر به جنبه اخلاقی موضوع پرداخته‌اند: اینکه بایسته نیست در جشنی که نماد طبیعت و زندگی و شادابی است از موجوداتی استفاده شود که با این وضعیت به نمادی از مرگ و آلودگی تبدیل شده‌اند.
اما موافقان از سنت حرف می‌زنند و اینکه ماهی قرمز همیشه در سفره هفت‌سین بوده است. نظریه‌ای که تاریخ‌دانان باید بررسی کنند.
جایگاه ماهی قرمز در تاریخ ایران هر چه باشد، شباهتی به شرایط امروزش ندارد. طبق آمارها سالانه ۱۲۰ میلیون ماهی قرمز بدون هیچ ضابطه‌ای وارد بازار می‌شوند و بیشتر آنها می‌میرند. گر نمی‌مردند هر سال اندکی از رونق این صنعت کم می‌شد.
افسانه رها سازی ماهی قرمز و زنده ماندن آن
خیلی‌ها رهاسازی ماهی را راهی صحیح برای حل مشکل می‌دانند. درباره اینکه آیا رهاسازی ماهی قرمز در طبیعت - آنگونه که برای خیلی‌ها بعد از سیزده بدر به یک رسم بدل شده- کار درستی است یا نه، یک نکته روشن است.
برای رهاسازی ماهی قرمز طوری که سالم بماند و رشد کند باید حوضچه‌ها و برکه‌های مخصوص ساخته شود. اما این‌ها هرگز نمی‌تواند جوابگوی انبوه ماهی قرمزهایی باشند که مردم هر سال رها می‌کنند.
برای خیلی از محیط های زیستی جهان ماهی قرمز یک "گونه مهاجم" تلقی می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که ماهی قرمز اگر بتواند در طبیعت دوام بیارود به سرعت تکثیر می‌شود و کم کم می‌آموزد که از تخم گونه‌های نادر مثل سمندر تغذیه کند و خیلی سریع با به انقراض کشاندن گونه‌های دیگر به اکوسیستم طبیعت ضربه‌های جبران ناپذیر وارد کند.
در ایران نیز کارشناسان هر از گاهی از مردم می‌خواهند که اجازه ندهند این ماهی‌ها در محیط هایی مثل تالاب انزلی یا دریاچه هامون و نئور رشد کنند زیرا در رقابت برای فضا و غذا، گونه‌های طبیعی ایران را از بین خواهند برد.
متن بالا توسط سیاوش اردلان نگاشته شده است. همچنین می توانید متن کامل را در اینجا مطالعه کنید.